Muller, xa que logo, nai?

Unha muller é menos muller se non é nai? Unha nai é menos nai se mantén os seus comportamentos individuais? É lexítimo que a maternidade veña acompañada de mandamentos que van máis aló do incuestionable vencello do cordón umbilical? Intúense respostas practicamente automatizadas. O feminismo parece que xa é cousa de todas e todos e o discurso xa moi presente en redes sociais, en conversas amigables, presente nos conflitos familiares, na política e xa todos dicimos sen medo que queremos liberdade para as mulleres. Pero a cuestión non se debe limitar ás conversas. A realidade demostra que as mulleres seguimos sendo cuestionadas se non temos fillos. Baseándonos en feitos reais recentes, recollemos algunhas frases: «Para cando un pequerrecho?», «Váiseche pasar o arroz!», «Para cando o mozo?». O mozo! Claro, outra peza chave no esquema tradicional de parella heterosexual, monógama e con descendencia. As vellas consignas seguen aí porque agora, máis que nunca, o peso ideolóxico dunha xeración criada en ditadura férrea pesa, pesa moito. O certo é que cumprir co feminismo é moito máis difícil e menos común do que pensamos e quizais requira de menos verbas e de máis compromiso sincero. Revisar as prioridades, crer na igualdade e practicala, implica cambios en todos os ámbitos da vida e en todas as estruturas sociais e institucións. Así son as revolucións reais, van do pensamento á acción para facer persoas diferentes. Hai que aceptar o cambio. Entrementres, a loita continúa.

Tradicionalmente, o feminismo púxose en contra da maternidade. O mandato patriarcal de ter descendencia e o que esa descendencia supoñía (basicamente, renunciar a todo) non era aceptable. Talvez esa era a maior ameaza contra as aspiracións de liberdade e igualdade. Moitas mulleres se sentirían apreixadas na escravitude de ser nais, no ostracismo de vivir por e para a descendencia. Unha morte da individualidade da muller durante xeracións. Unha morte en vida. Para calmar a lóxica reacción das mulleres sublevadas verbo seu sacrificado rol na maternidade patriarcal, o sistema ilustra o panorama con propaganda onde todo é amor entre mamá e bebé. Anuncios onde a mamá está sempre perfecta. Publicidade que converte á mamá en superheroína. Escenas onde a mamá non sabe parar de sorrir. Cando as que sabemos o que é parir, coñecemos ben o desafío emocional que supón a maternidade, que nos axuda a mandar a paseo as parvadas coas que nos vén a xente. Sendo conscientes disto, non é complicado entender que a renuncia á maternidade fose unha das máximas dos primeiros feminismos.

Pero o certo é que traer criaturas ao mundo é unha cuestión entre mística e vital, e resulta de máxima relevancia. Hai apoderamento na posibilidade de ser nai de acordo cos principios de cada muller. O apoderamento de poder decidir como queremos que sexa o parto, o puerperio, a crianza e a educación no apego e o amor maternais. Así si, moitas mulleres queren ser nais. Nais que non deixan de ser mulleres. Esther Vivas lémbranos que o feminismo ten unha débeda coas nais, defendendo de igual maneira a liberdade das mulleres de ser ou non ser tal. No seu libro Mamá desobediente, a devandita autora secciona dificultades e dilemas morais da maternidade e chega á conclusión de que dar as costas á felicidade da nai e dar as costas á felicidade da prole. O feminismo inclusivo e non excluínte que promove reflíctese na conta de Instagram @esthervivasesteve, en frases como: «Xa basta de preguntar ás mulleres para cando os fillos», «O problema non é a maternidade; é o patriarcado e o capitalismo», «[como] Ser nai e feminista». Unha liña de pensamento de Vivas é a íntima relación entre a felicidade dun fillo e a felicidade da nai: a autora defende un feminismo que defenda a infancia, porque sabe que o vínculo emocional é tan estreito que non é posible o benestar dunha parte sen o da doutra. Esta realidade é outra panca de presión e violencia contra as mulleres, que queda patente en cuestións como a violencia obstetricia e a violencia vicaria.

Hai máis voces que se alzan ao respecto. Laura Baena, líder do movemento de @malasmadres, decidiu nun momento da súa vida que a maternidade imposta pola sociedade non era para ela. Tivo que renunciar a varias cousas e volver empezar profesionalmente. A inxustiza de ter que recomezar camiños unha e outra vez, de ter que facer esforzos inxentes só por ser muller, levouna a crear este movemento que pon de relevo o traballo reprodutivo realizado polas mulleres e esixe compensacións que procuren equidade laboral entre homes e mulleres, que fagan reais as ínfulas de conciliación e progreso en igualdade que tanto se aireaban antes de que a pandemia as botase por terra. Fai falta máis ca iso, porque cun ton satírico, irónico e amoroso, amosa o tremendo número de situacións complicadas ás que están sometidas as madres polo feito de ser, ademais, mulleres traballadoras e con necesidades individuais. Así, consegue facer presión nas institucións, tamén coas súas aparicións nos medios de comunicación. Cómpre unha visita á súa páxina web para coñecer un pouco máis de preto o labor da asociación que promove, que ademais conta cunha liña de produtos ben interesante.

As mulleres temos dereito de individualidade. É necesario desvincular os termos muller e nai e ter a posibilidade de decidir con independencia o que significa ser unha cousa e a outra. Moitas mulleres non están interesadas na maternidade. Outras teñen dereito a decidir cando e como queren ser nais. As mulleres temos que decidir que tipo de mulleres queremos ser, sen que iso afecte os nosos dereitos individuais.

Maruxa Gesto
Redactora