VIALIA
Encordass Fiddle Fest

Isto da Reconquista está moi ben. Agora, así, o que se di “así”, igual non foi… (2/2)

Publicado o por

Na liña do que comentabamos no número anterior, ben é certo que, arredor da Reconquista, aínda quedan un par de cuestións que aclarar, e mesmo dous ou tres nomes que deberiamos poñer en valor.

Podes ler a primeira parte aquí

Porque, seguindo o fío do que contabamos nun artigo anterior, unha cousa é a festa, e outra moi distinta a historia. E a festa sempre está ben (faltaría máis!), pero non é menos certo que a da Reconquista, tal como hoxe a coñecemos, celebra algunha que outra imprecisión, e mesmo pode que un ou dous despistes históricos.

A propia memoria da cidade, por exemplo, garda con moito requilorio a lembranza de Pablo Morillo, a quen non só lle dedica unha rúa senón, ademais, un monumento –para que as pombas teñan unha toilette de moito copete–, cando en realidade o tipo non foi máis que un arribista: no momento de chegar a Vigo, Morillo non era máis que un oficial zamorano de baixa graduación (hai quen di que nin sequera tiña o rango de alférez), pero tan obsesionado polo ascenso na súa carreira que, vista a oportunidade, non se lle ocorreu mellor idea que tentar fusilar a todos os caudillos locais coa única fin de se facer el soíño coa xefatura única da ofensiva. Sucedeu tal cousa a madrugada do 26 ao 27 de marzo de 1809, ou o que é o mesmo, a noite anterior á batalla da Reconquista, e se Almeida e Tenreiro se salvaron foi polos pelos. Ou, para sermos máis exactos, polos pelos do rei George III do Reino Unido, xa que naquel momento tamén se atopaban canda eles os oficiais escoceses James Coutts Crawford e George McKinley, almirantes das fragatas británicas Venus e Lively, respectivamente, que baixaran a terra para coordinar co mando local a inminente ofensiva. Por suposto, darlles matarile a uns cantos paisanos e mais un portugués despistado igual si, pero, enfrontarse á pérfida Albión… Amigo, iso xa era outra cousa! A Morillo non lle quedou outra que recuar, se ben tampouco lle saíu mal a xogada ao zamorano, que daquela noite sacou un acordo ben gorentoso: ascender rapidamente ao rango de comandante, aínda que en realidade nada máis fose para cumprir a derradeira esixencia do gobernador da praza, o comandante francés Chalot, antes de entregar a praza: asinar a rendición ante un oficial de igual graduación. Hoxe, e aínda que segundo nos consta se fai a desgana, o certo é que a festa da Reconquista honra a memoria de semellante becho, cando o mellor que merecería é que tamén o botásemos a el a patadas no cu na compaña do comandante Chalot.

Un Chalot, por certo, e seguindo coa cousa das imprecisións, que tampouco era nin tan maior, nin tan gordo, nin tan incompetente, débil e covarde como nos empeñamos en representalo: en realidade, Jacques Antoine Chalot, de quen se sabe que xa estaba presente na toma da Bastilla, remataría a súa carreira sendo un dos oficiais máis condecorados do exército napoleónico, heroe en Jena, Austerlitz e Eylau, sete veces ferido en combate e con cinco cabalos caídos no campo de batalla, se ben nada máis contaba as trinta e sete primaveras cando se fixo cargo da praza de Vigo, onde lle tocou lidar con quen, sen dúbida, pasaría a ser un dos seus máis complicados adversarios, don Xabier Vázquez Varela, á sazón alcalde da vila durante a ocupación francesa, e impagable estratega na cousa da resistencia pasivo-agresiva…

Porque esa é outra: malia ter certa presenza na representación, a verdade é que nela tampouco se nos conta nada sobre as intelixentísimas estratexias que Vázquez Varela desenvolveu ao longo daqueles días, unha sutil campaña de desgaste que acabaría por debilitar as resistencias francesas ata o esgotamento, e todo sen empregar nin un só gramo de pólvora. Non en balde, as argucias de Vázquez Varela, un dos homes máis astutos, máis intelixentes e máis capaces da nosa historia local, foron as responsables de que durante todo o tempo que durou a ocupación nada máis houbese que lamentar tres baixas pola banda da parroquia paisana (e todo por mor dunha liorta na taberna de Xoana Rial). As habilidades de don Xabier darían ben para uns cantos artigos dos que, se hai ocasión, xa daremos conta. Agora chegue con apuntar que, de todo iso, nada se nos amosa no teatro da Reconquista.

E, sen embargo, fos que curiosamente si teñen moita máis presenza nesa representación son outros personaxes dos que non hai en realidade ningún tipo de constancia histórica. O caso do mariñeiro Carolo, hoxe convertido practicamente no eixo do noso mito fundacional como cidade a golpe de machadazos contra a porta da Gamboa, é o máis evidente, pero non o único: algo moi semellante é o que sucede coa misteriosa Aurora…

En realidade, desta muller na que hoxe representamos a afouteza de todas as viguesas, pouco máis se sabe que o que Xosé María Álvarez Blázquez deixou anotado en A cidade e os días, e, aínda así, de xeito moi impreciso: “Xa veremos como nesta labor [refírese Álvarez Blázquez ao abastecemento de armas e municións desde o interior da cidade para os veciños que agardaban no exterior] destacou unha moza viguesa, María da Aurora, figura case esquecida daquela xesta heroica, cuxo nome apenas se lembra hoxe, rotulando unha perdida calella da cidade” (Álvarez Blázquez, A cidade e os días, ed. Xerais, páx. 92). Lamentablemente, o cronista nunca volveu falar de semellante personaxe, de maneira que nada máis temos as pistas que deixou anotadas naquela entrada. Como a cuestión da rúa, por exemplo… Se ben en realidade pouco imos atopar por aí, xa que aquela á que fai alusión non é outra que o pequeno canellón paralelo á rúa do Príncipe pola súa parte superior. Poderiamos sinalar que vén sendo o treito que une as rúas Perú coa de Doutor Cadaval, pero de seguro acabaremos antes indicando que a Travesía da Aurora é aquela no que por tantos anos estivo a famosa taberna de Eligio. Tal como apunta outro dos cronistas oficiais da cidade, neste caso o recentemente desaparecido Lalo Vázquez Gil nun libro titulado As rúas de Vigo (Concello de Vigo, 1989), todo fai pensar que esa tradición “auroriana” sexa máis que dubidosa, engadindo sobre a cuestión da rúa que “o máis lóxico é que o nome veña do abrente, da aurora (…) e rúas co mesmo nome hainas noutras vilas”.

Pola contra, fronte á presenza duns personaxes claramente ficticios, botamos moi en falta a aparición doutras referencias das que non só temos constancia histórica, senón que mesmo sabemos do seu importantísimo papel tanto no devir da Reconquista como, sobre todo, para comprender o desenvolvemento vigués anterior, coetáneo e posterior á Guerra de Galicia: onde están os liberais? Onde os afrancesados? Onde, sobre todo, os corsarios? Porque, de entre estes últimos, un destaca especialmente sobre os demais, e nin a Reconquista nin o mesmo Vigo, tanto o de entón como o actual, se comprenderían sen a presenza de Buenaventura Marcó del Pont.

Chegado desde Cataluña no ano 1758, Marcó del Pont sería o responsable non só da primeira industria conserveira da vila (moito antes de que chegasen os Curbera, os Massó, os Albo e tantos outros), senón, e sobre todo, dun dos principais motores económicos da vila ao longo de todo o século XVIII: moito máis forte que o Vigo pescador foi aqueloutro, o Vigo corsario. Máis poderoso economicamente que o Berbés foi o Areal, onde Marcó del Pont tiña fondeada toda unha flota de barcos que navegaban con distintas patentes de corso, introducindo na vila incontables cargamentos de riqueza. Ao igual que acontece coa figura de Vázquez Varela, a de Marcó del Pont daría para non poucas entradas. Tempo haberá. Polo de agora baste con indicar que Buenaventura, nomeado rexedor a perpetuidade, xa formaba parte da corporación municipal cando o sitio da vila. Pero diso, como de tantas outras cousas, tampouco se nos conta nada…

Pero, como diciamos ao comezo, unha cousa é a historia, e outra moi diferente a festa. E agora, nestes días, o que toca é festexar, compartir a cidade con propios e estraños, e gozala, que hoxe para iso está. Como xa dixen aí atrás, de sobra foron os anos de vivir de costas á nosa cidade, obstinados na teima de vela como un espazo gris, sen historia nin pracer. Esa cidade xa foi, xa vai alá. Agora, o que toca, é reconquistala, volver gañala para o goce e alegría en común. A por ela, enfats de la Patrie!

REVISTA MAIO
The following two tabs change content below.

Pedro Feijoo

Pedro Feijoo (Vigo, 1975) é escritor. Exerceu profesionalmente como músico, cunha intensa traxectoria como produtor, compositor e membro dalgúns dos máis salientables proxectos musicais galegos. Deuse a coñecer como ensaísta co seu libro “Cousas do «Galicia», por Castelao” (1997), ao que seguiu a crónica “Viva o Fu Remol!” (Xerais, 2005). Como narrador publicou as seguintes novelas, todas elas traducidas ao castelán: “Os fillos do mar” (Xerais, 2012), Premio Arcebispo Juan de San Clemente 2013; “A memoria da choiva” (Xerais, 2013), Premio Arcebispo Juan de San Clemente 2015; “Morena, perigosa e románica” (Xerais, 2015), e “Os fillos do lume” (Xerais, 2017). Ademais, está a piques de publicar o libro “Camiñar o Vigo vello” (Xerais, 2018).