Anxo Cabada, fotógrafo: «Pediría que o gasto das luces se reparta un pouco en cultura»
É difícil acudir a un evento cultural na nosa cidade e non atopar por alí a Anxo Cabada Álvarez (Sabucedo, 1957). Ademais de traballar activamente para ofrecer un espazo aberto de discusión e debate no Ateneo Atlántico, primeiro como presidente e agora como vicepresidente. Como bo fotógrafo, anda sempre armado cunha cámara, á espreita de calquera iniciativa sociocultural.
En que momento te interesaches pola fotografía?
En Sabucedo, cando eu era un neno, pola rapa das bestas chegaban os únicos visitantes da aldea en todo ano. Daquela non había o turismo nin a mobilidade que hai agora e a min alucinábame esta xente que traía un aire distinto á aldea. Entón empecei a flipar coa imaxe e logo tamén co cine, que se converteron nas fiestras que nos permitían escapar da cotiandade franquista. Aos vinte anos, vivindo xa en Pontevedra, que foi onde medrei e estudei, fun vicepresidente do cineclub da cidade, fixen cursos de cine… Pero axiña me decatei de que o cine era caro e moi complexo e vin na fotografía algo máis accesible. No ano 1985 fixen a miña primeira exposición cuns amigos no Museo de Pontevedra, vin que era un campo extraordinario e púxenme a facer fotos e a preparar exposicións. Daquela, sobre todo, eran traballos sobre viaxes, pero co tempo deixei de retratar imaxes de fóra porque me decatei de que Galicia era suficiente, daba para contar historias moi próximas, e por iso metinme primeiro a facer o traballo sobre o mar (Maregrafías, 2008), logo sobre a terra (Terragrafías, 2009) e despois sobre as vilas (Vilagrafías, 2012). Todos eles acompañados de textos de escritores que reflexionaban sobre as miñas imaxes. Ao rematar eses traballos xeográficos, comecei con esoutra xeografía, a dos rostros, que son os retratos da literatura (O imaxinario do País, 2018) e da arte (Sombras Atlánticas, 2022) galegas.
No teu traballo fotográfico vemos un grande interese por plasmar o patrimonio inmaterial. De onde che vén esa teima?
Preocúpame esa sociedade que se está esvaecendo, de aí que pasase das fotos de viaxes ás fotos da terra; quixen facer algo que puidésemos definir como a xeografía dos rostros galegos. Igual que temos as catedrais ou as igrexas románicas, temos xente do mar, da terra ou da cultura, que son as que fan país.
Cal foi a ruta que seguiches para esa primeira triloxía xeográfica? Como te organizabas para buscar a xente?
Como Paul Auster, creo un pouco no azar. A fotografía humana ten esa compoñente de precisar abrir portas e un vai pescudando como abrilas. Cos retratos do mar empecei pola percebeiras da Illa de Ons, parecíame impresionante como esas mulleres facían un traballo que se consideraba unicamente masculino. Logo funo completando con outras mariscadoras e outra xente que tiña que ver co mar. No da terra interesábame dar unha visión aberta e optimista, naquela primeira década do século os traballos da terra estaban en serio abandono e fascinábame esa xente nova que, a contracorrente, apostaba por quedar cos traballos dos seus pais ou avós. Pareceume que era unha chamada de atención para non perder as raíces.
No recente documental que asinas en tándem co músico Antón Davila, A última dorna de Ons, rescátase a historia de Cesáreo Patiño, o último mariñeiro da illa titular.
Cando todos abandonaban a illa de Ons, el foi o único que quedou alí. Agora que as illas son un referente turístico, hai unha crecente preocupación por non perder o patrimonio inmaterial de Ons. Tino Pardellas, que é un namorado da illa, díxome que tiñamos que facer un documental sobre Cesáreo Patiño e as técnicas artesanais que utilizaba na pesca do polbo. E fixémolo, nel contamos de forma paralela a historia de Cesáreo, o último mariñeiro, e a de «Carme», a última dorna que queda na praia das Dornas, onde chegou haber trescentas destas embarcacións.
É unha maneira de que Cesáreo perdure, non?
Claro, en canto el morra non quedarán dornas na praia nin ninguén que che conte como era o traballo dos mariñeiros de antes. Como dixo o investigador sueco Staffan Mörling, a Illa de Ons funcionou como nicho cultural, porque alí se conservaron uns costumes, unhas crenzas e unha fala que non tiveron interferencias ao non seren invadidas por axentes externos. Por iso penso que paga a pena rescatar a memoria de Cesáreo, porque é unha maneira de rescatar unha parte da historia do país.
«Preocúpame o desleixo pola personalidade do país»
E para os traballos fotográficos de retratos a escritores e artistas, como fixeches a selección?
Como é unha antoloxía do país, intento abranguer diferentes estilos e xeracións. Percorrín toda a xeografía galega, para non focalizar a obra na provincia de Pontevedra, coa idea de representar todos os sectores e incluír tanto os clásicos como os contemporáneos. Ao ser unha exposición fotográfica, non podía pasar duns corenta retratos, pero penso que aí hai unha selección bastante representativa.
Preocúpeche deixar constancia do movemento cultural e artístico do país?
Inquiétame o país en xeral. O desleixamento que hai pola personalidade do país preocúpame fondamente. Gustaríame que fósemos conscientes da cultura tan rica e diversa que temos, pola que deberiamos sentir orgullo. Intento destacar o valor da xente que traballa polo país e de que hai posibilidades. Hai unha boa cantidade de galegos e galegas fóra, pois oxalá consigamos que regresen e que non queden os seus coñecementos en terra allea.
Haberá novos retratos?
Si, aí estamos dándolle voltas a iso.
As imaxes inundan a vida actual e todos levamos unha cámara de fotos no móbil. Que diferenza hai entre unha foto e un traballo fotográfico?
Todos podemos facer fotos, pero pouca xente fai traballos fotográficos. Para traballar fotograficamente, detrás ten que haber unha cultura visual, unha cultura da imaxe. Unha foto boa pódea facer calquera, pero iso é unha chispa, non é unha representación dun traballo. Nas escolas sería fundamental a educación en imaxes, porque vivimos nun mundo dominado por elas e a rapazada non é consciente do poder que teñen.
Como xurdiu a idea do Ateneo Atlántico, que cofundaches en 2017?
Fixemos o Ateneo como un lugar de resistencia activa, con intención de chegar á xente, para que se poida organizar e loitar por obter melloras sociais nunha actitude activa dentro da cidade. O aluvión populista que vive Vigo estanos afastando das responsabilidades que temos como cidadanía. A cidade construímola entre todos, e todos temos que ter algo que ver. Non pode ser que cada catro anos elixamos alguén para que nos represente e logo nos desentendamos de todo o que pasa. A cidade é un lugar habitado por moita xente e temos que axudar a construíla.
«A cidade é un lugar habitado por moita xente e temos que axudar a construíla»
Cales foron os principais problemas que afrontastes durante estes sete anos?
Facemos tres actividades á semana e cústanos moito esforzo levalas a cabo, pero estamos contentos; enchemos case todos os actos que organizamos e estamos arredor dos trescentos asociados, que son o noso sustento, porque non temos outros apoios. No Ateneo de Pontevedra, por exemplo, teñen un espazo cedido polo Concello; no Ateneo Ferrolán teñen unha casa modernista que lles foi cedida. Nós loitamos por ter un espazo onde facer as nosas actividades.
Pedístesllelo ao Concello?
Sempre estamos solicitando a posibilidade de ter un espazo e algunhas actividades que intentamos facer en colaboración co Concello déronnos moitos problemas. Non conseguimos, por dicilo así abertamente, que o consistorio nos apoie en cousas en que consideramos nos debería de apoiar.
Desde o Ateneo Atlántico, que temas se perciben con máis interese entre a cidadanía?
Os temas sociais. Por exemplo, se agora facemos unha mesa sobre Palestina, hai moita xente concienciada que seguro que vén ao evento. Tamén enchemos cando facemos debates sobre a sanidade pública. E hai certos personaxes, como Ángel Carracedo, que nos acompañou hai pouco, que aseguran un auditorio cheo. Cómpre ter en conta que non temos capacidade económica para pagarlle aos conferenciantes ou ás persoas que acoden á nosa chamada, entón movémonos nun capítulo de complicidade coa xente que vén e iso non é fácil de manter, porque a cultura habería que pagala.
Dixeches que o Ateneo Atlántico naceu reivindicando un baleiro cultural na cidade; pensas que a situación foi a mellor ou a peor?
Hai que ser sempre positivos. Estivemos preocupados pola recuperación do Teatro Cine Fraga e agora parece que hai posibilidades reais de que se converta nun centro cultural importante para a cidade. Tamén, no seu momento, organizamos mesas de discusión e axudamos a que o MARCO seguise a ser o Museo de Arte Contemporánea.
Cales dirías que son os principais retos culturais que ten a cidade hoxe en día?
A Biblioteca do Estado. Xa vai sendo hora de que chegue. Comparativamente con Santiago de Compostela ou A Coruña, temos un nivel baixísimo no tocante ás bibliotecas. Logo os festivais que se fan están afastados da preocupación por defender artistas locais. Temos moita capacidade artística, literaria e musical, pero falta apoio, tanto do poder autonómico como do local, para asentar estes proxectos culturais.
Que eventos de antes se botan en falta?
Penso que a Fotobienal era un feito moi identificador, puxo Vigo no mapa da fotografía do Estado, porque aquí viñeron fotógrafos de todo o mundo. Tamén o festival de música culta Are More ou o festival de jazz Imaxinasons. Coa caída das caixas de aforros afundiuse a oferta artística e expositiva e eu penso que conviña que, neste caso, o Concello tomase a iniciativa. De non ser así, retrocederemos aos anos setenta, cando para ver exposicións tiñamos que viaxar a Madrid.
«Paréceme que o
Verbum é un espazo estupendo para dedicar á fotografía»
Á marxe das institucións, como valoras a actividade cultural, a que nace desde abaixo, da cidadanía?
Paréceme que sen medios non se poden facer moitas actividades culturais. Hai intentos moi loables, pero ao non ter uns orzamentos amplos, non te podes permitir ter unha oferta máis interesante. Pero Vigo sempre foi unha cidade difícil e sempre saíu adiante.
Como fotógrafo, que botas en falta?
Paréceme fundamental que teñamos unha sala estable dedicada á fotografía. Un lugar onde os fotógrafos novos poidan expoñer o seu traballo e tamén que se apoien algunhas exposicións notables dotándoas dun espazo. Unha das exposicións que fixen de Vilagrafías foi no Verbum, e paréceme que sería un espazo estupendo para dedicar á fotografía, porque na cidade temos moita actividade deste tipo.
Un desexo para o 2025?
Pediría que o gasto nas luces do Nadal se reparta un pouco máis en cultura e que, sobre todo, abrolle a iniciativa da xente nova no eido cultural. Que se cree un consello municipal da cultura, vivo e participativo, para que todos nos identifiquemos con Vigo. En definitiva, participar máis das decisións que se toman na nosa cidade. Iso sería o ideal.
Tamara Novoa
Editora
Últimos posts de Tamara Novoa (ver todos)
- Anxo Cabada, fotógrafo: «Pediría que o gasto das luces se reparta un pouco en cultura» - 3 Decembro, 2024
- Ledicia Costas: «O humor e a infancia moven o mundo» - 25 Outubro, 2024
- Mariña López: «O museo da industria conserveira non debería estar no monte» - 29 Agosto, 2024
- Villa Idalina, pícnic privado con vistas ao Miño - 12 Xuño, 2024
- Ailén Kendelman: «A través do humor podemos saír de situacións dolorosas» - 28 Maio, 2024