Juan Parcero: “Nas miñas novelas sempre tento penetrar nos sentimentos, alumear partes escuras”
Explicar o mundo, transitar polos nosos medos, reivindicar a necesidade de coidar o medio ambiente. Desas premisas parte A soidade selénica, a novela coa que o escritor moañés Juan Parcero inaugura a colección de ficción científica da editorial Galaxia, e que supón un aviso de que os seres humanos algo estamos a facer mal. Despois das tres novelas psicolóxicas e intimistas Sangue no ollo, A fiestra aberta e Vento na cara, e cunha manchea de curtametraxes, Parcero afástase para contarnos a realidade desde un punto de vista a cabalo entre o utópico e o ucrónico.
Como foi o proceso de cambiar de rexistro desde o realismo de A fiestra aberta ou Vento na cara ata esta distopía de A soidade selénica? Moitos autores e autoras din que é complexo cando tes costume de traballar sempre nun rexistro e para un público concreto e te mudas a outro completamente distinto.
No meu caso fixen o cambio, se lle podo chamar así, de maneira natural. Son un lector ávido de ciencia ficción, coñezo os resortes que hai que tocar, a atmosfera que quero conseguir e, sobre todo, a historia que quero contar. Desde a primeira novela ata a que estou nestes intres a escribir, tento o mesmo: penetrar nos sentimentos, alumear partes escuras. Tanto ten que sexa nun futuro distópico como nos anos oitenta.
De onde xurdiron a historia e os personaxes? Sempre me intriga moito o proceso de creación da ciencia ficción, deses libros que se afastan da realidade para falar dela.
O proceso de creación sempre parte, no meu caso, de imaxes, de certas ideas que se van xuntando e forman o conxunto. Nesta ocasión foi a fotografía vella de miña irmá de pequena. Tiña visto esa foto centos de veces, mais naquela ocasión a fotografía devolveume algo distinto. Semellaba que tiña que usar aquela neniña de sorriso perfecto para colocala como un ser humano ao que copiar, ao que situar nun futuro como o exemplo a seguir. Despois están asuntos que me preocupan desde sempre: a ecoloxía, a capacidade do planeta para aguantar o que lle estamos a facer, a ética do consumo, o abuso do poder, a fuxida cara outros lugares… e todo combinado deu A soidade selénica. Tamén hai cousas que teño claras con respecto aos personaxes. Tento fuxir da épica como se fose unha mala enfermidade. Os meus personaxes queren vivir. A propia existencia xa ten a suficiente dificultade intrínseca como para tentar chegar a unha épica imposta.
Dicías hai pouco nunha entrevista no Faro de Vigo que o libro pode considerarse unha ucronía pero tamén unha distopía. Por que? Cales son as diferenzas entre ambos xéneros?
Unha ucronía toma parte da historia e a cambia, conseguindo que feitos dados por seguros muden, e creando unha nova realidade. A distopía crea esa nova realidade, como se o tempo tomase outro camiño. Por iso nesta novela, podemos ver ambos casos. Por un lado, cambio a historia coñecida para que tome outras sendas e, polo outro, creo un futuro onde a realidade dista moito da que se pode imaxinar de primeiras.
A novela é ciencia ficción pero moitas das cousas das que falas, como as guerras, pertencen un pouco xa a este presente. Nun momento da novela dise: “a realidade supéranos mentres pensamos en que o que sucede é imposible”. Cres que a literatura é, entón, coma unha premonición, capaz de adiviñar o futuro?
Mesmo o realismo máis febril ten unha pouca de premonición. Desde o intre en que pasamos a papel os nosos pensamentos, estamos pensando no futuro, no que cremos que vai suceder. Eu teño esperanza de que a miña novela non sexa nunca realidade. Aínda creo que podemos, como especie, darlle volta a todo o dano que lle estamos a facer ao noso planeta. Pero non sei como se vai mesturar iso co imparable desenvolvemento tecnolóxico, co despegue na astronáutica, coa incesante fame de poder. A literatura pode ser refuxio e tamén espello, pode ser adianto do futuro ou recordo do pasado. O que fagamos con ela, dependerá dos lectores e lectoras.
Moitas novelas xogaron ao longo do tempo coa fin do mundo, e ti vólvelo facer. Como é esta fin do mundo, a que recreas en A soidade selénica?
Nos oitenta, vivíase, coa Guerra Fría, un medo constante á destrución nuclear. Era algo que se daba por descontado. Nos 2000 semellou que esa ameaza ía a menos, mais agora volvemos a temer que todo se destrúa. Eu, como fillo dos 80, sempre tiven claro ese medo. E na novela fago que ese temor sexa certo. Mesturo unha crise nuclear co asolagamento case absoluto da Terra e recreo un mundo case oceánico. Entre liñas, pódese ver que a colaboración entre nós, entre os seres humanos, é tan necesaria como complexa. E penso que aínda non estamos preparados para a plena colaboración. De maneira troncal. Non temos o sentimento de especie.
Xogas na novela coa humanidade e coa falta dela, pois as personaxes teñen sentimentos que entendemos todas as persoas como “o medo a perder o olor dunha sardiña asada”, pero tamén se fala de DAB e doutros conceptos inventados. Como consegues mesturar estes dous estilos?
Todo libro de ciencia ficción ten unha compoñente técnica, de adianto tecnolóxico, de imaxinar un futuro no que o desenvolvemento a todos os niveis da ciencia vaia crecendo e mellorando non só a calidade de vida, senón como entendemos as nosas relacións, as nosas propias capacidades. Hai moita ciencia ficción que combina esas dicotomías, pero négome a ter que caer nela, no eterno debate do si ou o o non, do extremo ou a grandilocuencia. Entre eses dous puntos hai unha infinita variedade. Tanta como opinións ou coñecementos se teñan. A realidade é unha. A percepción ou a verdade é poliédrica, depende de cada cal. Igual que a humanidade, entendida como sentimento colectivo.
Como persoa agradecida, na túa novela atopamos algunhas referencias a cousiñas que che gustan, como por exemplo o Solaris, de Stanislaw Lem. A quen máis admiras no eido da ciencia ficción, tanto na literatura como no cinema?
Si, a novela está chea de referencias, tanto á literatura como ao cinema de ciencia ficción. As miñas películas favoritas, as que sempre vexo, son de ciencia ficción, teñen algo magnético para min. Crónicas marcianas, de Bradbury, a saga da Fundación, de Asymov, o Solaris, de Lem, son obras que marcan todo o meu imaxinario. Pero no cine o impacto é case tan forte. Películas como 2001, Odisea no espazo, de Kubrick ou o Blade Runner, de Scott son obras magníficas e ás que sempre volvo. Pode que o meu favorito sexa Bradbury, porque todos os temas que toca os mestura cunha prosa rica, directa, chea de melancolía. Encántame.
A min gustoume moito ese momento cara ao final onde as personaxes lembran grandes obras da literatura universal, autores como Dostoyevski ou Joyce, autores que sei que che gustan moito. Entendo que aí estás ti moi presente non? É unha homenaxe buscada ou saíuche de forma natural?
Claro, as personaxes viven unha transformación ao longo da novela, onde van descubrindo a cultura, a literatura, o cine, a pintura, o teatro… e sempre, non sei moi ben como, retorno aos clásicos, supoño que pola pegada tan fonda que deixaron en min. Do mesmo modo que sempre cito a Bowie ou a Mozart, os grandes como os que acabas de nomear acaban coándose de maneira natural no medio de todo. Sempre teño a sensación de que debo facerlles unha homenaxe, porque forman parte de min, porque saen de maneira natural, sen forzalo.
É unha novela que se pode ler desde múltiples olladas, e a min interesaríame saber, que apreciacións e opinións che están chegando de persoas que xa a leron?
Si, iso tento, que a novela teña tantas capas como para que a persoa que se achegue a ela poida darlle o seu punto de vista, ollala dunha maneira diferente. A novela pode chamarse fronteiriza, intenta definir varias cousas: onde acaba a irmandade e empeza a supervivencia, onde acaba a humanidade e comeza o espazo, onde acaba o recordo e comeza o soño.
As persoas que a leron e me comentaron algo, que foron bastantes e ás que lles estou moi agradecido, falan de atmosferas, de preguntas que quedan pendidas no aire, de goce coa lectura. E eu pouco máis podo pedir. Agardo que quen se achegue a A soidade selénica goce, se quede con algunha reflexión, que a lectura lle faga pensar, que a súa achega a unha novela de ciencia ficción en galego e editada por unha grande editorial sexa positiva, porque é un fito do que estou tan orgulloso como responsabilizado.
Tes pensado continuar por esta liña ou pola máis realista?
Pronto publicarei con Galaxia unha novela na liña das miñas anteriores, máis realista, mesmo costumista. Pero xa estou escribindo unha nova de ciencia ficción que agardo siga o mesmo camiño ca esta.
Esta sección é posible grazas á colaboración de Deleite
Tensi Gesteira (@lecturafilia)
Redactora