CAMELIAS MASCOTAS

María Xosé Porteiro: «O feminismo está a vivir un momento de confusión inducida»

Publicado o por

María Xosé Porteiro García (Madrid, 1952) recíbenos na súa vivenda da rúa do Pino, onde reinan os libros, as pinturas e as fotografías. Testemuñas, estas últimas, dos moitos momentos históricos que presenciou. Narrou as folgas do metal, deulles voz aos movementos sociais e mesmo alcumou a movida. Viviu a eclosión do feminismo e uniuse ás súas filas, cousa que tamén demostrou na política.

Nacida en Madrid e criada en Cuba, como e cando chegas a Vigo?

O 1 de xaneiro de 1966, inaugurei o ano en Vigo chegando en tren desde Madrid. Meus pais emigraran á capital do Estado desde Asturias e Lugo; meu pai quería ir traballar a Detroit na industria automobilística e parecíalles que Cuba quedaba de paso, porque tiñan familia alí. Marchamos cando eu tiña 4 anos. Polo medio chegou a Revolución, meu pai non puido ir a Detroit e enrolouse co Che Guevara. Cando cheguei á adolescencia, miña nai colleu pánico e decidiu que había que volver. Entón foi cando nos instalamos en Vigo, porque a familia de meu pai emigrara para aquí e había traballo na Citroën.

Como foi ese cambio para ti?

Foi terrible. Cheguei aquí nun inverno horrible, non era imaxinable para min o frío que facía, nin que chovese tanto, nin que tivese que ir á escola sendo aínda de noite… eran cousas para min moi difíciles de comprender e sobre todo non entendía o que falaba a xente. Ademais non me validaron nada dos meus estudos e tiven que ir a unha academia na que pegaban aos rapaces, eu viña dun sistema educativo bastante evolucionado… Despois topei con persoas que farían de intérpretes. Coñecín á actriz Dorotea Bárcena, que entendeu o que me pasaba. Ninguén me comprendía, porque a que falaba raro era eu, pero ela si que me entendeu e grazas a ela empecei a facer teatro co grupo Esperpento, funme relacionando con xente que me foi explicando que era aquilo da ditadura, que pasara na guerra… Eu disto non sabía nada, sabía moito de Cuba.

Como chegaches a poñerte diante dun micro?

Estaba acompañando a unha proba na Radiocadena Española en Galicia ao que despois sería meu marido, Xosé Antonio Perozo, que acababa de chegar de Estremadura e non tiña nin idea de Vigo e non superou a proba. Pero por alí andaba Vidal, unha das persoas máis destacadas da radio galega; gustoulle a miña voz e díxonos que presentaramos un proxecto de programa radiofónico. E creamos Antes del silencio, un programa cultural no que retratábamos escritoras e escritores en galego e español.

Chegaches ao xornalismo dunha forma moi casual.

Si, foi moi azaroso e estou moi contenta, pero eu quería ser cirurxiá. O que pasa é que cando eu pensaba que ía ir á universidade para estudar, dixéronme que non tiñamos cartos para iso, que me tiña que poñer a traballar. Entón formeime na Escola de Secretarias da Caixa de Aforros Municipal de Vigo, na rúa de Estremadura, que era gratis. Estiven moitos anos como secretaria en diferentes empresas, quedei embaraza e casei, pero seguín estudando e tamén continuei co grupo de teatro… ata que dei co xornalismo. Moitos anos máis tarde, sendo deputada, licencieime en Publicidade e Relacións Públicas pola Universidade de Vigo.

A movida dos oitenta, e xa que logo esta revista, débeche o nome…

Ese artigo que publiquei en 1984 no diario El País foi cando xa estaba en Radio Popular; pero antes, a través das ondas de Radiocadena Española pasara o primeiro disco de Antón Reixa, o primeiro recital de Rompente, o concerto de Siniestro Total nos Salesianos… Todos eses asuntos atendiámolos nós. Era o único proxecto cultural radiofónico en Galicia e en galego. Serviunos para entrar de cheo no sistema cultural galego do tardo-franquismo, que era moi interesante. Tiñamos amizade con xente como Eduardo Blanco Amor, Álvaro Cunqueiro, Celso Emilio Ferreiro, Laxeiro, Luís Seoane… Foi unha época fabulosa, pero todo resultaba moi difícil e moi traballoso, criando fillos, estudando e traballando sen case cobrar.

Para ti, que traballaches nos medios durante o franquismo, a democracia supuxo a liberdade de prensa?

Na radio estabamos obrigados a seguir uns guións pasados por censura. Tratábase dunha censura previsible, sabias que vivías nunha ditadura e sabías que cousas non podías dicir. Agora vivimos nunha censura terrible á que non lle poñemos cara, a ditadura de non saber quen controla a información. Esta situación é totalmente nova.

Como foi o proceso de entrares en política en 1987?

En 1984 estaba na radio, moi contenta, e era delegada de El País. Cubrindo a movida viguesa, a reconversión naval… Todo aquilo era moi interesante, pero ninguén cotizaba por min. Levaba traballando non sei canto tempo, facía de todo, pero non daba entrado no cadro de persoal…

Tivo algo que ver o feito de ser muller?

Abofé que si, porque como eu estaba casada cun home que xa estaba dado de alta na Seguridade Social, preferían facerlle contrato a compañeiros que querían casar e precisaban estar cotizando para poder formar unha familia. Nese momento, saíron as prazas públicas da CRTVG e convocouse unha praza para a xefatura de prensa do Concello de Vigo; nunha arroutada, presenteime ás dúas e quedei de primeira en ambas. Puiden ser redactora xefa na Radio Galega, pero había que ir ata Compostela e a miña familia non estaba en disposición de moverse de Vigo; os nenos eran pequenos e o meu marido traballaba no Faro de Vigo, así que entrei no Concello. Empecei a traballar alí e acabei contactando co mundo da política de xeito diferente.

E foi así como entraches no PSOE?

En 1986 houbo unha campaña moi grande en España para que o PSOE, que era a organización política que gobernaba en Vigo, tivese unha cota mínima dun 25 % de mulleres nas listas electorais. Daquela tamén se propuxo crear concellarías da muller, unha cousa inédita ata entón. O alcalde de Vigo dese momento, Manoel Soto, proponme ir nas listas porque se necesitaban mulleres e porque querían alguén que puidese levar adiante o proxecto da Concellería da Muller. Estiven un ano dicindo que non o faría, pero ao final chegamos a un acordo: eu entraba nas listas como independente, montaba a Concellería e logo marchaba. Aos dous anos díxenlle ao alcalde que o deixaba porque xa cumprira o acordado, pero entón faltaban mulleres para as listas do Parlamento de Galicia e ao final unha cousa foi levando a outra. Só estiven 14 anos en política, aínda que parece que botei toda unha vida dentro.

Agora, desde fóra, cal é a túa relación coa política?

A min non me deixa indiferente nada do que pasa, pero tomo a distancia necesaria. Non é o mesmo cando unha ten capacidade directa para intervir no que pasa que cando se padece o que pasa… Eu sufro moitísimo. Falo moito de cuestións políticas, pero tamén rebaixei a paixón, porque creo que non me corresponde, pero sigo a ter moito interese.

Como ves a situación política en España?

Preocupante. Estamos ante unha crise que podería chegar a supoñer unha recesión da democracia. É unha situación que se está a vivir en varios países de Europa. Na  América Latina hai un auxe de totalitarismo que cuestiona a dinámica democrática. En España non sabemos aínda que consecuencias pode ter, pero moi boa pinta non ten.

E a nivel local, como ves a política?

A verdade é que procuro non preocuparme moito por iso. Penso que Vigo ten o que quere ter, hai un apoio masivo a un goberno concreto, cousa que é raro de atopar nestes tempos. O pobo é quen máis ordena, pouco máis teño que dicir.

En que momento da túa vida te interesaches polo feminismo?

Comecei a ter amizades de xente que estaba á vangarda. Lembro entrevistas que lle fixen a María Xosé Queizán a comezos dos anos oitenta para La Voz de Galicia. En Vigo había un feminismo moi potente; había mulleres moi significadas e eu entrevistei moitas delas desde a radio. É moi difícil non empatizar cando unha se decata do que elas denunciaban, cando se está padecendo na propia pel.

Na novela Covardes (2002), que acabas de presentar traducida ao español, falas da prostitución. Cal pensas que debería ser a solución para esta cuestión?

É unha solución complexa. Hai que dar unha saída para as persoas que están dentro, e non é nada fácil nun contexto no que reinan as situacións de alegalidade ou ilegalidade. Hai mulleres que están aquí sen permiso e que serían represaliadas de volveren para os seus países. Con todo, a abolición é imprescindible. A calquera que lle preguntes hoxe se estivo ben abolir a escravitude vai dicir que si; a ninguén se lle ocorre que, aínda que houbese xente que quixese estar en situación de escravitude, xustificase unha aceptación legal, formal e social de algo que vai en contra dos dereitos humanos. Logo hai que poñer un cortalumes, porque somos o terceiro país no podio mundial no tocante ao tráfico de persoas e na industria sexual.

O feminismo veu gañando moito duns anos para acó, pero tamén hai moita fragmentación. Cal é o teu parecer sobre isto?

Estamos a vivir un momento de confusión inducida. Houbo unha reacción moi grande dos poderes políticos e económicos para frear unha onda moi forte de feminismo que viña de «El violador eres tú» en Chile, a rebelión das pibas na Arxentina, o movemento Me Too desde Hollywood… A revolta que houbo aquí, en Europa, empezou na India; pero seguimos sen saber, por exemplo, o que pasa na China.

Cal é para ti o principal territorio a conquistar?

Unha axenda común. Boto en falta un acordo internacional coma o da IV Conferencia Mundial sobre a Muller de 1995 en Pequín. Hai grandes cuestións a nivel global que se deixan nas mans de gobernos que, se ben son elixidos democraticamente, marchan aos catro anos. Precisamos un acordo internacional sobre temas como a violencia simbólica, a comunicación… Cómpre configurar conciencias e crear comportamentos.

Que é o que mais te satisfixo do labor xornalístico que fixeches?

Desfrutei moito nos últimos anos coa opinión, pero o que máis me gustou desde sempre foron as entrevistas, coas que tiven ocasión de coñecer xente moi interesante. En especial, quedo coa que lle fixen a Cunqueiro cando se facían os primeiros 25 anos de Galaxia, na que dixo cousas que non estaban contadas ata entón; tamén con outra que lle fixen a Celso Emilio,que logo deu pé á súa biografía.

Hai algo que teñas pendente e che gustase facer?

REVISTA NOVEMBRO

Concéntrase en min unha etapa histórica moi curiosa e, como xornalista teño unha visión de conxunto, gustaríame poñer todo iso en orde.

Tamara Novoa
Editora xefa

Pablo Vázquez
Fotógrafo

The following two tabs change content below.
My Twitter profileMy Facebook profileMy LinkedIn profileMy Instagram profile

Tamara Novoa

Xornalista por vocación. Marchou a Londres estudar un master en Xornalismo Internacional e tras traballar varios anos en Barcelona nunha Asociación sen ánimo de lucro, decide volver ao seu Vigo natal. Na actualidade é unha das creadoras deste proxecto. O que lle permite desenvolver unha das tarefas polas que sinte maior paixón: contar historias relacionadas coa cultura e a movida da súa ben querida cidade olívica.