Teresa Ríos: “Co tempo aprendín a non banalizar a mentira nin acreditar en verdades absolutas”

Comezou a escribir poesía tardiamente, pero a súa querenza pola terra, a oralidade, e os afectos das persoas, véñenlle de lonxe. Teresa Ríos forma parte da Agrupación Poética de Base Versos de Area de Ponteareas, e conta cos poemarios Non estamos preparados para medrar (Urutau, 2020) e Iris Atalaia (Medulia, 2021), unidos baixo a temática da loita pola liberdade persoal e con versos que mesturan os aspectos sensoriais con outros máis reivindicativos. Foi finalista no Premio de 20 anos de poesía — Casa Museo Diego de Giráldez, no Prometo Galicia Microinformes Certame, no IV certame de haiku sobre Diversidade Literaria , e obtivo o terceiro premio no Concurso dende a Xanela, e accésit no concurso de relatos ilustrados de Nadal 2020, ambos convocados polo Concello de Ponteareas.

Como definirías o teu camiño na poesía?

Moi recente. Apenas hai tres anos que escribo, e con certa timidez. Pensaba nela como algo máis íntimo, que non lle importaba a ninguén e rachaba o que ceivaba no papel. Agora descubrín que me fai ben, úsuoa como terapia. E creo que é bo dicilo en alto. Tamén mudei a miña escolla literaria. Adoitaba ler máis novela, porque non tiña moito tempo, (coa familia, o traballo, etc.) e a poesía, require unha lectura máis demorada, convén mastigala.

Todos os poetas parten de algo ao crear, dunha pulsión, dunha anécdota, dunha visión. De onde saen as túas musas?

Eu escribo do que me move nese momento, do cotián. De feito, son moi visceral. Coa idade, tento termar de min. Cómpre coidar o fígado. Ás veces convén arrefriarse. Pero no fondo, o que escribo sáeme directamente das tripas. Logo decido, con tino ou non, o que sae á luz.

Iris Atalaia e Non estamos preparados para medrar son dous poemarios que falan moito da soidade e dese medo a medrar, a perder as orixes. Que pretendías ao escribilos?

O primeiro escribino para un certame, que logo non mandei. Foi case escritura automática. Logo dinlle forma. Iris Atalaia foi escrito dende o encerro obrigado. Os dous teñen moito sentimento, porque foron artellados coas emocións moi marcadas. Eu vivín en carne propia a emigración e iso sempre deixa un pouso de soidade. E as orixes, para min, son o que realmente marca á persoa. Nunca debemos esquecer de onde vimos.

No limiar de Non estamos preparados para medrar, a tamén poeta María Lado describe que “non estamos preparados para medrar porque a perda aínda segue a sorprendernos”. Coincides con esta visión? Cres na poesía como liberadora desa posible dor ou dores?

Sen dúbida. Para min é esencial. A poesía fai que poidas poñerte no lugar do outro. Ten a capacidade de facer sentir un verso como propio. E nunca estar só. Escribir poesía é dicirse, porque o poema parte do íntimo, do que ás veces ata ti ignorabas que habitaba en ti. E case sempre supón un feito de liberación.

Os dous son libros dunha muller libre, cun feminismo que atravesa todos os poemas. É isto algo consciente e buscado?

Ser muller é unha carreira de obstáculos. É non é unha frase feita. É literal. Entón, pregunto eu: como esquecer na escrita a realidade cotiá? Só se xa non sentes nin padeces. Ser muller supón un atranco en algo tan inherente á persoa como é a liberdade de movemento. Mirar con medo cando saes do traballo de noite ou cando vas a divertirte, mirar por que rúas camiñas e sobre todo, eu que procuro o abrigo da natureza,  (cos seus sons e a súa beleza para crear), teño a obriga de tomar precaucións por se me atopo con algún malnacido. Os homes botan a andar sen máis. Iso marca unha diferenza, non si?

A que fai alusión o título de Iris Atalaia?

Pretende ser unha mirada dende a xanela, non só individual senón tamén colectiva, da existencia no confinamento. É ao mesmo tempo unha canle para xestionar a ira, o medo a sucumbir.

Dedicas Iris Atalaia a Blandina, pois “no teu colo aprendín / o alfabeto da lúa / e a procurar a luz / onde parir soños”. Quen é Blandina?

Blandina é a miña nai. O meu referente. Un exemplo de loita, de como mirarlle sempre o lado amable á vida, malia os atrancos, e sempre cun sorriso na cara. Tamén me fixo amar a fantasía, e contaxioume o amor á terra e á natureza. Miña nai é esa oralidade tan presente nas lendas contadas ao carón da lareira.

“Non deixes que o imperativo che achique o aire”. Así comeza Iris Atalaia, cunha mensaxe reivindicativa dirixida principalmente ás mulleres. Que facer para non achicarnos hoxe en día?

Crear un mundo propio, forte. Sinxelo, pero con vigas sólidas. Fuxir das modas, e do va. Camiñar co si propio sen fisuras, e co amor dos teus. O resto é prescindible. Acordámonos deste último ano? Aínda non saímos do pozo.

Es quen de mesturar poemas reivindicativos con aqueles máis sensoriais. Como imbricas todo despois nun poemario?

Por pura escolla persoal. Non sei se acertada ou non. Máis que nada, o que a min me gustaría topar cando leo un poemario.

Da túa escrita intúese unha gran capacidade de escoita, porque a oralidade está moi presente. Que atopas nas conversas cotiás?

Todo. Somos un reflexo do que nos rodea. E co tempo aprendín a non banalizar a mentira nin acreditar en verdades absolutas. Hai unha ampla gama de cores. Non todo é branco ou negro. Logo nós, como persoas libres, sacamos as nosas propias conclusións. Ás veces non vemos a realidade, ata que damos de fociños coa frialdade da pedra.

Os teus poemas son un canto de amor á liberdade persoal. Como constrúes ese espazo onde fas medrar as ás para voar?

É un traballo tenaz. Pero eu sempre lle dou voltas a todo. Aí ando. Trato de mirar sempre cara diante, sen esquecer de onde veño. Sempre fixen bandeira da miña independencia persoal. Sen fisuras. Ás veces é máis doado tirar polo camiño do medio. Por moi mal que pinte a cousa, sempre hai unha posibilidade de escolla. Caer non ten por que ser definitivo. Dos erros tamén se aprende. E ti mandas nas túas teimas.

Tamén falas do tempo para olvidar. Cal é e canto dura este tempo?

Olvidar é preciso para avanzar. Os tempos xestiónaos cada quen. Todo o que magoa, hai que tiralo ao lixo. Por máis que doa.

Os poemas concíbense coma unha mestura entre o latexar da terra e as propostas máis cultas. De que forma xorden e se relacionan ambas na túa vida e na escrita?

O amor á terra está sempre aí, porque o mamei. E non falo de amor bucólico, que aquí tamen temos moitas eivas. Son unha lectora ávida, supoño que sempre queda un pouso do que entra pola retina.

Non estamos dispostas  a perder pé / por iso é que nos matan”. Uns versos estes moi acaídos para reivindicar e loitar contra as violencias machistas. Cres na poesía combativa?

Totalmente. E cada dia é máis necesaria. Asistimos a unha perigosa involución en leiras que xa criamos labradas. Se non se sacha, medran as herbas malas.

Que buscas provocar no lectorado cos teus versos?

Emocionar. E abrir mentes. O mesmo que busco eu nos poemarios doutra xente.

Sei que adoras a poesía de Lupe Gómez, de quen te confesas fan. A que máis persoas admiras?

Ler a Lupe é como subir  ao lombo dun poldro. Sacude cada átomo do sentir. A poesía goza de boa saúde. Admiro a lucidez de Ida Vitale no último poemario, (Tempo sin claves) con 98 anos. Estariamos todo o día se me paro a falar de referentes poéticos.

Formas parte da Agrupación Poética de Base Versos de Area de Ponteareas. Que tarefas levades a cabo para espallar a poesía?

A idea é achegar a poesía á rúa. E darlle espazo á xente para que amose as súas creacións. Facemos recitais pola contorna, en terrazas, espazos culturais… Agora estamos retomando logo do parón obrigado pola pandemia pero con ganas de volver con forza. E estamos abertas a convites doutras agrupacións ou asociacións culturais. Temos colaborado coa NPG de Guitiriz, que fan un labor grande de irmandade  na poesía do país que hai que salientar, e a verdade, foi moi bonito. Tamén a oportunidade que supón a internet para a difusión é un reto que temos que abordar.

Esta sección é posible grazas á colaboración de Deleite

Tensi Gesteira (@lecturafilia)
Redactora